Olbrzymki. Kobiety i socrealizm

Tom autorstwa Ewy Toniak ma charakter interdyscyplinarny. Autorka proponuje wyprawę do epoki socrealizmu, Polski lat 50. oglądanej z perspektywy gender. Analizując różne teksty kultury (dzieła sztuki [m.in. "Podaj cegłę i Ceglarki" Aleksandra Kobzdeja; "Postać" i Wojciecha Fangora], utwory literackie [m.in. "Lewanty" Andrzeja Brauna, "Węgiel" Aleksandra Ścibor-Rylskiego] teksty programowe, filmy [m.in. "Przygoda na Mariensztacie", "Dzień za dniem"] kroniki filmowe, fotosy, artykuły i ilustracje w prasie, modę itd.) zastanawia się nad realną i symboliczną obecnością kobiet w sferze publicznej około 1950 roku, sposobami kodyfikacji kobiecego (i męskiego) ciała, wizerunkami (typami) postaci kobiet w sztuce socrealizmu (jak np. alegorie Pracy) i miejscem czy też brakiem miejsca dla kobiecego pożądania w ówczesnej literaturze i sztuce. Badaczkę interesują odpowiedzi na pytania: dlaczego robotnica jest Innym w pismach kobiecych około 1950 roku, a kobiece ciało i fizjologia lokują się w socrealistycznej sztuce po stronie abjektu, oraz jak wygląda wizualna reorganizacja seksualności i pożądania w sztandarowych obrazach socrealizmu. Tłem rozważań są wizerunki kobiet w sztuce radzieckiej, a także XVIII i XIX-wieczna tradycja malarska. Szeroko zakrojone badania przynoszą nie tylko nowy i nieznany materiał, ale też jego nową, w oparciu o kategorię gender, interpretację. Ewa Toniak obserwuje także fascynację minioną epoką w sztuce polskich współczesnych artystek. Analizuje sposoby dekonstrukcji socrealistycznej ikonosfery i patriarchalnych mechanizmów władzy w pracach m.in. Zofii Kulik ["Wszystkie pociski są jednym pociskiem"], Anny Baumgart ["Bobowniczka", "Prawdziwe"] i Aleksandry Polisiewicz ["Wartopia"]. Szuka śladów socu w sztuce Katarzyny Kozyry ["Łaźnia żeńska i męska"]. Zastanawia się nad przyczynami częstych socrealistycznych zapożyczeń i cytatów w kulturze wizualnej lat 90. XX wieku. Olbrzymki są więc także pracą o współczesnej sztuce recyclingu.

Bio:

Ewa Toniak – polska historyczka i krytyczka sztuki, doktor nauk humanistycznych, niezależna kuratorka. Pionierka krytyki feministycznej w Polsce. Zajmuje się visual culture, reprezentacjami męskości w sztuce od końca XVIII w., „pustymi miejscami” w polskiej historii i obecnością w historii kobiet.

Pracowała w Instytucie Sztuki PAN. W Instytucie Badań Literackich PAN, pod kierunkiem prof. Marii Janion, obroniła doktorat o polskim dyskursie heroicznym i jego dekonstrukcji w sztuce polskich współczesnych artystów. W latach 2003-2005 wykładowca na Gender Studies przy ISNS UW, w 2008 na Gender Studies w IBL PAN.