Dzieła filmowe

O książce
Książka, wydana w oryginale w 1978 roku, zawiera swoiste scenariusze-„filmopisy”, łączące teksty, które Debord recytował z offu głosem beznamiętnego komentatora, oraz didaskalia, opisujące to, co dzieje się na ekranie. Składa się na nią siedem części, w tym „filmowa wersja” Społeczeństwa spektaklu. Debord eksperymentował z medium filmowym od początku lat pięćdziesiątych. Był pionierem metody, którą później nazwano found footage. Polega ona na wykorzystywaniu istniejących sekwencji filmowych, które techniką kolażu łączy się w nowe całości, opatrzone w przypadku Deborda dodatkowym komentarzem słownym. Jest to wizualny odpowiednik tzw. „przechwytywania” (franc. détournement), którym Debord często posługiwał się w swoich tekstach, używając pojęć i cytatów z filozofii, literatury oraz teorii społecznej. Scenariusze-„filmopisy” Deborda są więc rodzajem filmowych esejów, podejmujących tematy obecne w jego książkach (m.in. życie codzienne, konsumpcja, media, rozrywka, przyjaźń, czas, wojny, władza, kontrola, rewolucja, praca). Stanowią one integralną część jego twórczości i tak też zawsze traktował je sam Debord, dla którego zarówno tradycyjne rozróżnienie pomiędzy dyscyplinami (film, literatura, filozofia, teoria społeczna), jak i oddzielanie życia od dzieła nie miało sensu.
Dzieła filmowe Guy Deborda ukazują się po raz pierwszy w języku polskim, uzupełniając ważną lukę w recepcji tego kluczowego dla dwudziestowiecznej teorii krytycznej autora. Towarzyszy im opracowany przez Mateusza Kwaterkę (częściowo wspólnie z angielskim tłumaczem Deborda, Kenem Knabbem) indeks przechwyceń, pozwalający umieścić teksty i filmy w odpowiednim kontekście.

„Pod względem technicznym i estetycznym filmy Deborda zaliczyć można do najbardziej błyskotliwych i nowatorskich w historii kina. Są one jednak nie tyle «dziełami sztuki», ile wywrotowymi prowokacjami. Moim zdaniem, są one najważniejszymi filmami radykalnymi, jakie kiedykolwiek powstały, nie tylko dlatego, że stanowią wyraz najgłębszych poszukiwań radykalnych XX wieku, ale również dlatego, że na dobrą sprawę nie mają konkurencji. Wiele filmów ukazuje w krytycznym świetle jakiś aspekt współczesnego społeczeństwa, ale jedynie te nakręcone przez Deborda zawierają spójną i całościową krytykę społeczną. Liczni radykalni filmowcy usiłowali stosować się do zalecenia Brechta: prowokować widzów do samodzielnego myślenia i działania, zamiast nakłaniać ich do biernego śledzenia intrygi lub utożsamiania się z bohaterami. Wydaje się jednak, że tylko Debord zdołał ów cel osiągnąć”.
Ken Knabb

Zasłużyłem sobie na powszechną nienawiść współczesnego społeczeństwa i nie chciałbym mieć, w oczach takiego społeczeństwa, innych zasług. Zauważyłem jednak, że to właśnie w kinie wywołałem największe i najbardziej jednomyślne oburzenie; w tej dziedzinie rzadziej plagiatowano moje pomysły niż w innych. Już sama moja obecność w świecie kina to hipoteza uznawana najczęściej za wątpliwą.
Guy Debord, In girum imus nocte et consumimur igni

O autorze
Guy Debord (1931–1994) – pisarz, strateg, alkoholik. Nazywany również filozofem, teoretykiem, artystą i filmowcem. Autor kilku książek, m.in. Społeczeństwa spektaklu (1967), uznawanego przez niektórych za najważniejszą książkę krytyczną od czasów Marksa. Był jednym z założycieli Międzynarodówki Sytuacjonistycznej, której działalność odcisnęła piętno na wydarzeniach Maja ‘68. Odżegnywał się od roli przywódcy i tworzenia szkoły, kpiąc z tych, którzy usiłowali go naśladować, wywarł jednak znaczący wpływ na filozofię i teorię społeczną drugiej połowy XX wieku, zwłaszcza we Francji. Wątki i tematy pochodzące z jego myśli znaleźć można między innymi u Michela Foucault, Jeana Baudrillarda czy Gilles’a Deleuze’a.


Książka ta, wydana w ramach programu wsparcia wydawniczego BOY-ZELENSKI,
korzysta z pomocy francuskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Wydziału
Kultury Ambasady Francji w Polsce

Guy Debord, "Dzieła filmowe", tłum. Matusz Kwaterko, Korporacja Ha!art, Kraków 2007