Przeciw Gesamtkunstwerk

Heiner Goebbels to radykał niemieckiego teatru. Zaangażowany politycznie, grający w zespołach jazzrockowych, w Polsce znany przede wszystkim jako kompozytor, zaciera granicę między sztuką teatralną a koncertem muzycznym, za cel stawiając sobie wywrócenie tradycyjnego spektaklu do góry nogami. Zamiast aktorów wykorzystuje maszyny i fortepiany, a samą scenę potrafi zamienić w gigantyczny basen albo wypełnić błotem. Czerpie zarazem z osiągnięć dwudziestowiecznej literatury, odwołując się do Brechta, Stein i Canettiego. Efektem jest teatr, w którym na pierwszy plan wybija się zderzanie tekstów, scenografia i dźwięk – wybuchowa mieszanka rocka, popu, noise’u, nagrań z ulicy czy odgłosów mechanizmów. Teatr, który nie przypomina niczego, co dotąd wystawiano.

Książka Przeciw Gesamtkunstwerk to pierwsza w języku polskim antologia tekstów Heinera Goebbelsa. Obok teorii teatru zawiera bezkompromisowe deklaracje polityczne, eseje o muzyce popularnej, ale też rozważania na temat sztuki Dalekiego Wschodu, niemieckiego romantyzmu oraz kształcenia aktorów i reżyserów.

„Zebrane w tej książce teksty są próbą udzielenia informacji na temat mojej pracy rozpiętej pomiędzy tekstem a muzyką, radiem a sceną, teatrem a operą, są też próbą zrozumienia wypracowanych przeze mnie struktur i strategii. Czytelnik tych tekstów może odnieść wrażenie, że moje prace powstają na drodze quasi-konceptualnej. Jest wręcz przeciwnie. Wiele z nich powstaje intuicyjnie, dzięki różnym technikom zapominania, spontanicznym działaniom i kreacji zbiorowej; staram się w trakcie pracy pozostawić wiele miejsca dla tego, co nieświadome, aby efekt mógł zaskoczyć także mnie. Dlatego refleksja jest dla mnie możliwa tylko z perspektywy czasu – niezbędnego marginesu bezpieczeństwa. Z tego powodu teksty te nie tworzą spójnej teorii teatru, nie należy ich też rozumieć jako manifestu dotyczącego tego, jak powinny dziś wyglądać muzyka i sztuki performatywne. W najlepszym wypadku mogą nauczyć, że można rozumieć twórczość jako nieustające badania – prowadzone z myślą o teatrze jutra, którego kształtu jeszcze nie znamy” (Heiner Goebbels).